Nabłonek wielowarstwowy płaski ektocervix

Nabłonek  wielowarstwowy płaski wyścielający pierwotnie ectocervix ma grubość ok. 0,5 mm i spełnia funkcję ochronną. Łączy się on bezpośrednio z nabłonkiem wielowarstwowym płaskim pochwy, chociaż jest mniej od niego wrażliwy na wpływy hormonalne. Jego grubość zależy od wieku i fazy cyklu miesięcznego- ulega pełnemu dojrzewaniu pod wpływem estrogenów a tylko częściowo dojrzewa pod wpływem progesteronu. Gdy brak tych hormonów np. po menopauzie, nabłonek staje się cieńszy.

Dojrzały nabłonek wielowarstwowy płaski składa się z 10-20 warstw komórek nabłonkowych, które można podzielić na trzy strefy: Warstwa podstawna (rozrodcza). Warstwa przypodstawna (parabazalna). Warstwa powierzchowna zbudowana z komórek najbardziej dojrzałych.

• U podstawy nabłonka znajduje się błona podstawna, która oddziela go od podścieliska zbudowanego głównie z włókien kolagenowych. Podścielisko jest gęstsze w okolicy ectocervix a luźniejsze wokół gruczołów w endocervix. W podścielisku jest niewiele komórek mięśni gładkich i włókien elastycznych. Jest ich więcej w okolicy cieśni. U podstawy nabłonka, miejscami, brodawki podścieliska z naczyniami włosowatymi wpuklają się do niego do poziomu około 1/3 grubości nabłonka.
• Warstwa podstawna. Jest to pojedyncza warstwa komórek cylindrycznych (ok. 12 um średnicy), których główną funkcją jest regeneracja nabłonka. Rzadko widoczne są wśród nich mitozy.  W owalnych jądrach tych komórek widać jąderka i chromocentra. W warunkach prawidłowych warstwa podstawna jest warstwą rozrodczą, w której dokonuje się regeneracja nabłonka, w warstwach wyższych zachodzi jedynie proces dojrzewania komórek nabłonka. W pewnych warunkach, np. przy uszkodzeniu nabłonka, obserwujemy hiperplazję komórek podstawnych, które tworzą dwie lub więcej warstw. Powyżej, dojrzewanie komórek nabłonka odbywa się prawidłowo.
• Warstwa parabazalna. Jest zbudowana z dojrzewających komórek, które mają nieco bardziej obfitą cytoplazmę (tym bardziej obszerną im wyżej w nabłonku) niż komórki warstwy podstawnej. Komórki tej warstwy zawierają dużą ilość tonofilamentów i ziarnistości glikogenu a połączone są desmosomami lub mostkami międzykomórkowymi. Dlatego warstwa ta nosi również nazwę warstwy kolczystej (stratum spinosum). W cytoplazmie jej najbardziej powierzchownie leżących komórek można spotkać ziarnistości keratohialiny.
• Warstwy powierzchowne. Zbudowane są z kilku pokładów luźno ze sobą połączonych komórek, które mają bardziej obfitą i cieńszą cytoplazmę niż komórki warstwy pośredniej. Zawierają małe pyknotyczne jądro (2-3 um średnicy). W mikroskopie elektronowym transmisyjnym można wykazać obecność ć prekursorów keratyny w cytoplazmie tych komórek, ale do pełnej keratynizacji (rogowacenia) w prawidłowym nabłonku szyjki nie dochodzi. Jednakowoż, w pewnych warunkach, np. przy wypadaniu macicy,  komórki warstw powierzchownych mogą syntetyzować duże ilości keratyny.  Komórki warstwy powierzchownej dopasowane są tak do siebie, że w mikroskopie elektronowym skanningowym widoczne są w postaci swego rodzaju mozaiki a na ich powierzchni widoczna jest sieć podłużnych zgrubień, które prawdopodobnie wzmacniają adhezję międzykomórkową co chroni głębsze warstwy przed zniszczeniem.

HISTOLOGIA NABŁONKA WIELOWARSTWOWEGO PŁASKIEGO SZYJKI MACICY PRZED POKWITANIEM, W OKRESIE PROKREACYJNYM I PO MENOPAUZIE.

• Przed pokwitaniem. Nabłonek szyjki macicy noworodka wykazuje pewne cechy dojrzewania co spowodowane jest wpływem hormonów matki in utero. Po kilku dniach efekt ten zanika i nabłonek – cienki i niedojrzały – składa sie tylko z kilku warstw komórek typu przypodstawnego. Taka sytuacja pozostaje aż do menarche.
• W czasie fazy proliferacyjnej cyklu miesięcznego. Wpływ estrogenów manifestuje się całkowitym dojrzewaniem nabłonka, który składa się z 18-20 warstw dużych komórek zawierających prekursory keratyny. Zmiany te chronią szyjkę przed szkodliwym wpływem środowiska pochwy, na które jest eksponowana. Komórki warstw powierzchownych o obfitej cytoplazmie (ok. 50um średnicy) zawierają pyknotyczne jądro (ok. 2um średnicy).
• W czasie fazy wydzielniczej cyklu miesięcznego i w ciąży. Wpływ progesteronu (lub doustnych środków antykoncepcyjnych lub hormonalnej terapii zastępczej) powoduje, że nabłonek jest częściowo dojrzały i składa się z 10-18 warstw. Komórki warstw powierzchownych mają małe pęcherzykowe jądro (ok. 5um średnicy) i mogą zawierać glikogen w cytoplazmie. W ciąży glikogenu jest bardzo dużo.
• Po menopauzie. Rozmiary szyjki się zmniejszają a nabłonek wielowarstwowy płaski ulega atrofii tzn. jest cieńszy, komórki nie zawieraja glikogenu, nie ma też prawidłowej stratyfikacji. Cienki nabłonek oraz brak glikogenu (który uwolniony z rozpadłych złuszczonych komórek nablonka w warunkach prawidłowych jest metabolizowany przez pałeczki Doderleina na kwas mlekowy, który chroni środowisko pochwy przed bakteriami chorobotwórczymi) ułatwiają infekcje.

 

Nabłonek wielowarstwowy płaski: wpływ estrogenów.	Nabłonek wielowarstwowy płaski z ectocervix pod wpływem progesteronu. Zauważ pęcherzykowe jadra w warstwie powierzchniowej.	Nabłonek wielowarstwowy płaski z ectocervix po menopauzie.