Ostre zapalenie ślinianki
Ślinianka jest obrzmiała i powiększona. Aspiruje się martwiczy ropny materiał, zawierający pojedyncze komórki zrazikowe i przewodowe. Występują komórki związane z ostrym zapaleniem (neutrofile), histiocyty i plazmocyty. Ponieważ elementy zrazikowe i przewodowe są wrażliwe na uszkodzenie, stwierdza się również wiele nagich jąder. Zazwyczaj widoczne są taże wielojądrowe olbrzymie histiocyty. Stwierdzenie ostrego ropnego zapalenia ślinianki przyusznej u starszych pacjentów jest sygnałem zagrożenia stanu ogólnego pacjenta!
Przewlekłe zapalenie ślinianki
Występują komórki związane z przewlekłym zapaleniem, zazwyczaj w”brudnym” tle śliny. Komórki zrazikowe są wyjątkowo wrażliwe na uszkodzenie, niekiedy mają większą cytoplazmę. W tle występuje wiele nagich jąder, które prawdopodobnie pochodzą z uszkodzonych komórek zrazikowych. Komórki mioepitelialne tworzą płaty w limfo-plazmatycznym tle. Komórki przewodowe wykazują cechy proliferacji. Ponieważ w obrębie ślinianki przyusznej występują węzły chłonne, znalezienie więc w rozmazie jedynie limfocytów i plazmocytów bez opisanych wyżej elementów nabłonkowych przemawia raczej za aspiracją komórek węzła niż za przewlekłym zapaleniem ślinianki!
Przewlekłe szkliwiejące zapalenie ślinianki (Guz Kuttnera)
Zmiana ta obejmuje najczęściej śliniankę podżuchwową, czasem przyuszną. W rozmazie stwierdza się uszkodzone elementy komórkowe ślinianki w “brudnym” tle śliny. Niemal zawsze zmianom tym towarzyszy metaplazja płaskonabłonkowa, upodabniająca się do dobrze zróżnicowanego raka płaskonabłonkowego.
