Macica    

Macica ma kształt gruszkowaty i sąsiaduje z pęcherzem moczowym i odbytnicą. U kobiet, które nie są w ciąży macica ma długość około 7 cm i położenie w przodozgięciu (zgięcie trzonu macicy do przodu w stosunku do szyjki) i przodopochyleniu (pochylenie całej macicy do przodu w stosunku do pochwy). Prawidłowa macica składa się z trzech części: dna macicy (fundus uteri), trzonu macicy (corpus uteri), który stanowi zasadniczą część macicy i szyjki macicy (cervix uteri), która stanowi dolną i najwęższą część macicy, i uchodzi do pochwy. W dnie i trzonie macicy wyróżnia się błonę mięśniową (myometrium), która zwiększa swoją grubość w czasie ciąży i wyspecjalizowaną błonę śluzową (endometrium), która odgrywa rolę w odżywianiu rozwijającego się płodu.

Nabłonek cylindryczny wielorzędowy migawkowy endometrium wyściela jamę macicy oraz tworzy liczne gruczoły cewkowe w podścielisku. Pod wpływem estrogenów i progesteronu uwalnianych przez pęcherzyk jajnikowy, endometrium podlega cyklicznym zmianom, które polegają na przygotowaniu macicy na przyjęcie zapłodnionej komórki jajowej. Warunkiem pomyślnej implantacji jest dostarczenie przez komórki endometrium odpowiedniej ilości substancji odżywczych dla zarodka.

Cykliczne zmiany endometrium złożone są z dwóch następujących po sobie faz: fazy proliferacyjnej i fazy sekrecyjnej.

Summary of one female menstrual cycle: A. Ovatian cycle; maturation of follicle and development of corpus luteum. B. Anterior pituitary cycle; LH and FSH levels. C. Uterine cycle; menstrual, proliferative and secretory phases. D. Ovarian hormone cycle' oestrogen and progesterone levels. (Ross and Wilson: Anatomy and Physiology in health and illness; figure 19.10)

 

Faza proliferacyjna jest inicjowana i utrzymywana do okresu owulacji przez rosnące stężenie estrogenów produkowanych przez wzrastający pęcherzyk jajnikowy. Faza ta charakteryzuje się proliferacją komórek podścieliska endometrium, co prowadzi do zwiększenia grubości błony śluzowej i zwiększenia liczby naczyń krwionośnych. Nabłonek cewek gruczołowych ulega także proliferacji prowadząc do zwiększenia liczby cewek gruczołowych, a komórki nabłonka zaczynają wydzielać śluz.

Faza sekrecyjna charakteryzuje się dalszym rozrostem nabłonka cewek gruczołowych i krętym przebiegiem cewek. Faza sekrecyjna stymulowana jest przez progesteron uwalniany przez ciałko żółte. Komórki nabłonka cewek gruczołowych uwalniają wydzielinę zawierającą znaczne ilości glikogenu, stanowi to ważne źródło substancji odżywczych dla zapłodnionej komórki jajowej.

 

Miesiączka: W przypadku, gdy nie dochodzi do implantacji zapłodnionej komórki jajowej, ciałko żółte ulega zwyrodnieniu, co powoduje zahamowanie produkcji estrogenów i progesteronu. Skurcz tętniczek krętych endometrium wywołuje niedokrwienie, a następnie martwicę endometrium, co prowadzi do wystąpienia miesiączki. W 3 lub 4 dniu miesiączki większość endometrium jest już złuszczona i ponownie rozpoczyna się proliferacja komórek warstwy podstawnej gruczołów.

Macica w ciąży:

W czasie owulacji komórka jajowa zostaje przemieszczona z jajnika do jajowodu. Tam dochodzi do zapłodnienia komórki jajowej. Zapłodniona komórka jajowa następnie przemieszczana jest wzdłuż jajowodu do jamy macicy. Około 7 dnia po zapłodnieniu komórka jajowa ulega implantacji w ścianie macicy. Jeżeli dojdzie do implantacji wówczas ciałko żółte powiększa się i kontynuuje uwalnianie estrogenów i progesteronu, po to, aby komórki endometrium zawierające znaczne ilości glikogenu nie uległy inwolucji. Około 12 dnia po zapłodnieniu proces implantacji jest zakończony. Pod wpływem progesteronu komórki podścieliska endometrium ulegają dalszym zmianom, przekształcając się w doczesną ciążową.

Komórki podścieliska endometrium są duże, zawierają okrągłe, dobrze widoczne, słabo barwiące się jądro i obfitą cytoplazmę. W późniejszym okresie ciąży dochodzi do powstania łożyska (placenta), w którym wyróżnia się doczesną podstawową (tj. warstwę doczesnej zlokalizowaną tuż pod miejscem implantacji), kosmówkę i przestrzeń międzykosmkową.

Macica po menopauzie.

Po menopauzie ustaje cykliczna produkcja estrogenów i progesteronu przez jajniki, co prowadzi do zmian zanikowych w całym narządzie rodnym. Endometrium jest cienkie, zbudowane z niewielkiej ilości podścieliska i nielicznych, nieczynnych cewek gruczołowych.

Szyjka macicy

(Szczegółowe informacje dotyczące anatomii, fizjologii i histologii szyjki macicy przedstawiono w następnej sekcji)

Szyjka macicy stanowi najwęższą, dolną część macicy, która łączy się ze sklepieniem pochwy. Szyjka macicy zbudowana jest z tkanki łącznej i mięśniowej, i pokryta jest błoną śluzową. Ma ona długość około 3 cm i średnicę około 2,5 cm. U kobiet dorosłych szyjka macicy jest ustawiona pod kątem i skierowana ku tyłowi. U kobiet, które nie rodziły szyjka ma kształt beczkowaty. Szyjka zmienia swój kształt w czasie ciąży i po menopauzie. Ku górze szyjka macicy przechodzi w trzon, a ku dołowi łączy się z pochwą. Około ½ długości szyjki macicy (część pochwowa) znajduje się w pochwie. Ta część pokryta jest nabłonkiem wielowarstwowym płaskim, który przechodzi w nabłonek wielowarstwowy