Κυτταρολογική διάγνωση του διηθητικού ενδοτραχηλικού αδενοκαρκινώματος

• Ενώ το τεστ Παπανικολάου είναι μια ευαίσθητη εξέταση ανίχνευσης του CIN και του μικροδιηθητικού καρκινώματος του τραχήλου της μήτρας, είναι λιγότερο ευαίσθητη για την ανίχνευση του αδενοκαρκινώματος. Οι πιθανότητες της ανίχνευσης βελτιώνονται εάν χρησιμοποιείται ενδοτραχηλική ψήκτρα για να εξασφαλίσει την λήψη δείγματος από τον ενδοτραχηλικό σωλήνα. Η ψήκτρα  πρέπει πάντα να χρησιμοποιείται σε συνδυασμό με την σπάτουλα για να εξασφαλιστεί και η λήψη δείγματος από την ζώνη μετάπλασης.
• Αδενοκαρκίνωμα in situ (AIS). Είναι δύσκολο να γίνει διάκριση μεταξύ του αδενοκαρκινώματος in situ και του καλά διαφοροποιημένου διηθητικού  αδενοκαρκινώματος βάσει των κυτταρολογικών ευρημάτων. Στο αδενοκαρκίνωμα in situ (AIS), το άτυπο και φυσιολογικό ενδοτραχηλικό επιθήλιο μπορεί να βρεθεί σε στενή σχέση στο ίδιο επίχρισμα.
• Στο καλά διαφοροποιημένο αδενοκαρκίνωμα τα αδενικά κύτταρα παρατηρούνται σε επίπεδες, σε τρισδιάστατες ομάδες, σε ταινίες, και ροζέτες. Τα κύτταρα έχουν φανερά κυλινδρική εμφάνιση και μπορεί να βρίσκονται σε πασσαλώδη διάταξη ή διάταξη «μελισσοκηρήθρας». Γενικά είναι καλά διατηρημένα.
• Αντίθετα από την φυσιολογική πασσαλώδη διάταξη, οι πυρήνες ποικίλλουν στο μέγεθος και τη μορφή. Αυτό είναι εμφανέστερο στην άκρη της ομάδας.
• Μέσα στην ομάδα με διάταξη «μελισσοκηρήθρας» οι πυρήνες είναι συσσωρευμένοι και επικαλύπτονται, δίνοντας μια υπερχρωματική εμφάνιση στην κυτταρική ομάδα αν και η  χρωματίνη του κάθε πυρήνα ξεχωριστά μπορεί να είναι λεπτοκοκκώδης Μιτώσεις και πυρήνια μπορεί να είναι παρόντα.
• Στα μετρίως και φτωχά διαφοροποιημένα αδενοκαρκινώματα η αδενική προέλευση του όγκου είναι λιγότερο προφανής και η εμφάνιση των κυττάρων  παρουσιάζει μεγαλύτερη ποικιλία. Τα κύτταρα στις ομάδες μπορεί να είναι τόσο πυκνά διατεταγμένα, ώστε μόνο με την παρατήρηση στην περιφέρεια της ομάδας ή κάποιου αποσπασμένου κυττάρου που ξεχωρίζει, μπορεί να εξακριβωθεί η αδενική φύση του όγκου. Μπορεί να παρατηρηθούν ποικιλία στο πυρηνικό μέγεθος, ευμεγέθη και πολλαπλά πυρήνια, και μιτώσεις  .
• Υπόστρωμα (background): Στο αδενοκαρκίνωμα in situ και στο μικροδιηθητικό αδενοκαρκίνωμα το υπόστρωμα (background) του επιχρίσματος είναι γενικά καθαρό. Στους πιο προχωρημένους όγκους το υπόστρωμα μπορεί να περιέχει αίμα, πολυμορφοπύρηνα, και νεκρωτικά κυτταρικά υπολείμματα (η αποκαλούμενη «καρκινική διάθεση»).
• Άτυπα πλακώδη κύτταρα μπορούν να είναι παρόντα, εάν συνυπάρχει αλλοίωση στο πλακώδες επιθήλιο.
  

Adenocarcinoma in situ

Well differentiated invasive endocervical adenocarcinoma

Metastatic endocervical adenocarcinoma

Poorly differentiated endocervical adenocarcinoma