Rak drobnokomórkowy

Stanowi ok. 20-25% pierwotnych raków płuc. Większość chorych to palacze tytoniu. Często daje rozsiane przerzuty, rokowanie jest złe.

Rak drobnokomórkowy jest nowotworem neuroendokrynnym. W cytoplazmie znajdują się ziarnistości neurosekrecyjne, które dają pozytywny odczyn immunocytochemiczny z przeciwciałami przeciwko markerom neuroendokrynnym takim jak np. chromogranina.

Rak drobnokomórkowy klasycznie zbudowany jest z małych, okrągłych lub wrzecionowatych komórek ze skąpą cytoplazmą. Martwica i wysoki indeks mitotyczny są cechami charakterystycznymi. Tzw. wariant pośredni zbudowany jest z większych komórek z bardziej widoczną cytoplazmą i pęcherzykowym jądrem.

Cytologiczne cechy diagnostyczne (plwocina i popłuczyny oskrzelowe)

• Pasma małych izolowanych komórek (dwukrotnie większych od limfocytów, niekiedy większych)
• Skąpa cytoplazma, nieregularne, hiperchromatyczne jądra kształtu marchewki, modelują się
• Ziarnista chromatyna, nie rzucające się w oczy jąderka
• Mitozy
• Zmiany zwyrodnieniowe

Cytologiczne cechy diagnostyczne (BAC i wymazy szczoteczkowe z oskrzeli)

• Lepiej zachowane, większe komórki (owalne lub wrzecionowate) niż w plwocinie
• Modelowanie i grupowanie się jąder
• Duże gruboziarniste lub piknotyczne jądra
• Otwarty charakter chromatyny
• Zgniecione jądra i komórki (przy wykonywaniu rozmazu)

Diagnostyka różnicowa

• Hiperplazja komórek rezerwowych
• Limfocyty
• Blastoma pulmonis
• Karcinoid
• Rak nie drobnokomórkowy
• Mięsak Ewinga
• Neuroblastoma

W hiperplazji komórek rezerwowych też widzimy modelowanie się jąder ale komórki są mniejsze i wykazują większą kohezję niż komórki raka drobnokomórkowego. Komórki limfoidalne z procesów zapalnych lub z chłoniaka leżą zwykle izolowane, nie tworzą grup ani gniazd. Ponad to limfocyty są mniejsze od komórek raka drobnokomórkowego. W karcinoidzie nie stwierdza się modelowania jąder, martwicy ani mitoz a chromatyna jest bardziej gruboziarnista. Odróżnienie raka drobnokomórkowego od atypowego karcinoidu jest trudniejsze. Zwykle raki drobnokomórkowe mają mniej cytoplazmy i bardziej drobnoziarnistą chromatynę oraz wykazują więcej modelowania jąder.W diagnostyce różnicowej z nisko zróżnicowanym rakiem płaskonabłonkowym lub gruczolakorakiem drobnoziarnista, pyłkowa chromatyna, brak jąderek i modelowanie się jąder przemawiają za rakiem drobnokomórkowym.

Immunocytochemia:

• Neuroendocrine markers + (Chromogranin A, CD56, NSE, Synaptophysin)
• Cytokeratin 7 +
• Cytokeratin 5 –
• Cytokeratin 20 –
• TTF-1 +

	sputum	sputum	brush

wash	FNA	FNA	FNA

small cell versus lymphocytes	reserve cell hyperplasia

FNA	FNA	FNA	histology

Bronchial brush