İnce iğne aspirasyonu (İİA)

İnce iğne aspirasyonu (İİA) pankreas kitlelerini değerlendirmek için tercih edilen örnekleme yöntemidir. Bu prosedür birkaç komplikasyonu olabilen fakat malignite varlığını doğrulayan minimal invaziv bir metoddur. Tümör tanısısnda oldukça efektif bir metoddur, ama kistik pankreatik lezyonlar ve non-neoplastik durumlarda İİA ile değerlendirilebilir.
Perkütan İİA, transabdominal ultrasonografi ve bilgisayarlı tomografi rehberliğinde yapılabilir. Çeşitli kalibrelerde, tasarımda, uzunlukta ve keskinlikte iğneler bu işlem için uygundur. İnce iğneler küçük (20-22 G), orta (19 G) ve geniş (18 G) olarak ayrılır.

İğneyi yerleştirme teknikleri, görüntüleme yöntemine, örnekleme için seçilen traseye ve lezyonun lokalizasyonuna göre farklılık gösterir. Biopsi iğnesi için rehber niteliğinde olan iğnenin referans noktasına yerleştirildiği tandem tekniği, gerçek zamanlı görüntüleme yapmanın mümkün olmadığı BT rehberliğindeki İİA’ da en faydalı tekniktir. Koaksiyal teknik ise ince kalibreli bir iğne ile, lezyonun içine yerleştirilmiş olan daha kalın kalibreli başka bir iğnenin içinden geçerek örnek elde edilebilen bir tekniktir. Bu metod çok sayıda örnekleme yapmaya olanak sağlar.(Bu metod ile çok sayıda örnek alınabilir)
Son zamanlarda, endoskopik ultrason rehberliğinde pankreatik İİA bir metod olarak ortaya çıkmıştır. Bu metod, iğne ucu ile küçük lezyonların daha iyi görülmesi ve lokal metastazların ayırd edilebilmesi veya lokal yapılara invazyonun tespit edilebilmesine izin veren gerçek zamanlı bir görüntü sağlar.

Pankreatik İİA sitolojisinin endikasyonları
Pankreasın sitolojik örneklenmesinin asıl endikasyonu, radyolojik taramalarda malignite şüphesi taşıyan kitle izlenmesidir. Radyolojik değerlendirme, lezyonun yeri, büyüklüğü ve natürü ile ilgili bilgi sağlar.
FNA of resectable lesions:
Cerrahi olarak çıkarılabilir lezyonların İİA’u

• Benign hastalıkta kötü sonuç çıkmasına ilişkin medikolegal durumlar: aşikar malign kitlesi ve sarılığı olan hastaların %10’unda benign lezyon saptanır.

• Potensiyel lenfoma tanısı, cerrahi gerektirmeyen hastalıklar
• Kistik lezyonlar
• Hastanın uyumu

FNA of non-resectable lesions:
Cerrahi olarak çıkarılamayan lezyonların İİA’u

• büyük ve rezeke edilemez görünen bütün kitleler  duktal adenokarsinom değildir.
• Cerrahi ve anestezi alanındaki gelişmeler sayesinde yaşlı ve dayanıksız kişilerde de iyi sonuçlar almak artık mümkün.
• kemoterapi ya da radyoterapi planlanmadan evvel pozitif doku tanısı zorunludur.

Özgüllük ve duyarlılık
İşinde uzman bir operatör tarafından yapıldığında pankreatik maligniteler için uygulanan İİA'nunun özgüllük ve duyarlılığı yüksektir. Örnekleme anında patoloğun bulunması örneklemeyi ve duyarlılığını, yeterli doku toplanması ve örneğin uygun şekilde hazırlanması ile garanti altına alır.
Yanlış negatif tanının en sık sebebi, örnekleme hataları ve iyi diferansiye adenokarsinomun tanınamamasıdır.Yanlış pozitif tanı vermek daha az yapılan bir hatadır ve en sık pankreatit zemininde gelişmiş reaktif atipiyi abartılı yorumlamaktan kaynaklanır.

Kontrendikasyon ve komplikasyonlar
Pankreatik İİA'kanama bozuklukları ve güvenli trase kullanılmaması durumlarında kontrendikedir. Minör komplikasyonu vazovagal reaksiyondur. En sık major komplikasyonu akut pankreatit; diğer nadir major komplikasyonları ise pankreatik duktus sızıntısı, masif hemoraji ve septik şoktur.

Lamların hazırlanması
Direkt yaymalar, İİA'nun veya kanal fırçalama işleminin yapıldığı radyoloji odasında hazırlanır. Slaytların yarısı havada kurutulur ve Diff-quik boyananlar hızlı değerlendirme ve spesimen yeterliliği için kullanılır. Diğer yarısı ise alkolde fikse edilerek Papanicolaou boyaması için ayrılır. İğnede kalan veya fırçadaki materyalin gerisi sitosantrifüj lamı veya hücre bloğu hazırlamak için kullanılabilir. Alternatif olarak fırçalanan ya da aspire edilen materyalin tamamı alkol bazlı solüsyonlarda saklanarak ince tabaka lamı veya hücre bloğu hazırlamak için kullanılabilir.
Ek girişim yapmak, immunositokimya, akım sitometri veya sitogenetik gibi çalışmalar materyal toplamak açısından gerekli olabilir. Kistik lezyonların aspirasyonunda tümör markerı, pankreatik enzim ve vizkosite bakmak için sıvı toplanabilir.

Diğer örnekleme yöntemleri
Pankreatik malignite şüphesi içeren durumlarda örnekleme, eğer kanal darlığı mevcut ve açık seçik pankreatik kitle izlenemiyor ise pankreatik kanal veya ana safra kanalı fırçalaması işlemi ile yapılabilir. Fırçalama yoluyla örnekleme endoskopik retrograd kolanjiopankreatografi (ERCP)  veya perkutanöz transhepatik kolanjiografi (PTK) sırasında gerçekleştirilebilir. Bu metod safra kanalı kanserleri için daha duyarlıdır, aynı zamanda pankreas baş bölgesi yerleşimli maligniteler için de etkindir. (bakınız: safra kanalı sitolojisi)