Πτύελα
Τα πτύελα αποτελούν ένα μείγμα κυτταρικών και μη κυτταρικών στοιχείων. Είναι υλικό που ο γιατρός το παίρνει εύκολα χωρίς να προκαλέσει στον ασθενή δυσφορία, αλλά η χρήση του ολοένα και ελαττώνεται εξαιτίας της αυξανόμενης χρήσης της βρογχοσκόπησης και της βιοψίας δια λεπτής βελόνης.
Η ευαισθησία της κυτταρολογίας των πτυέλων στην διάγνωση κακοήθειας αυξάνεται με τον αριθμό των δειγμάτων που εξετάζονται (από 40% με ένα δείγμα έως 90% με πέντε δείγματα). Πολλαπλά δείγματα συλλέγονται κατά την διάρκεια μερικών ημερών. Κάθε πρωί, συλλέγονται δείγματα βαθιάς απόχρεμψης. Βαθιά απόχρεμψη μπορεί να επιτευχθεί βάζοντας τον ασθενή να εισπνεύσει σταγονίδια φυσιολογικού ορού.
Η ειδικότητα είναι πολύ υψηλότερη, αλλά τα αρνητικά αποτελέσματα δεν εγγυώνται την απουσία της κακοήθειας. Η ευαισθησία της κυτταρολογικής εξέτασης των πτυέλων εξαρτάται από την θέση του όγκου. 75% των κεντρικών καρκίνων και μόνον 45% των περιφερικών καρκίνων διαγιγνώσκονται. Όσο πιο περιφερικά βρίσκεται ο όγκος τόσο λιγότερα είναι τα διαγνωστικά κύτταρα τα οποία θα ανιχνευτούν στα πτύελα και τόσο δυσκολότερα θα συλλεχθούν με βρογχοσκοπικές μεθόδους. Εντούτοις, η κυτταρολογική εξέταση του υλικού που έχει συλλεχθεί με βρογχοσκόπηση είναι γενικά ανώτερη των πτυέλων στην διάγνωση των περιφερικών αλλοιώσεων.
Τα πτύελα που λαμβάνονται μετά την βρογχοσκόπηση μπορεί να έχουν την υψηλότερη διαγνωστική αναλογία από κάθε άλλο δείγμα από το αναπνευστικό και μπορεί να είναι το μοναδικό θετικό δείγμα όταν τα αρχικά πτύελα, το βρογχικό έκπλυμα και τα δείγματα από ψήκτρα είναι αρνητικά.
Η επάρκεια του δείγματος προσδιορίζεται από την παρουσία αρκετών βρογχοκυψελιδικών μακροφάγων. Τα δείγματα που αποτελούνται μόνον από πλακώδη κύτταρα του ανωτέρου αναπνευστικού συστήματος είναι ανεπαρκή.
Στην τεχνική όπου φρέσκα πτύελα επιστρώνονται στα πλακίδια αυτά εξετάζονται για τμήματα ιστού και αίμα. Επιχρίσματα ετοιμάζονται από περιοχές που περιέχουν αυτά τα στοιχεία και μονιμοποιούνται σε 95% διάλυμα αιθανόλης. Όταν η άμεση παρασκευή δεν είναι δυνατή, το δείγμα από βαθιά απόχρεμψη θα πρέπει να διατηρηθεί σε διάλυμα αιθανόλης 70%. Μια τροποποίηση αυτής της μεθόδου είναι η μέθοδος Saccomanno: τα πτύελα συλλέγονται σε αιθανόλη 50% και 2% Carbowax (πολυαιθυλενική γλυκόλη). Το δείγμα ομογενοποιείται σε ένα μπλέντερ και υφίσταται συμπύκνωση με φυγοκέντριση. Αυτή η διαδικασία πρέπει να εκτελεσθεί σε μια βιολογική κουκούλα ασφάλειας, προκειμένου να αποφευχθεί η μόλυνση από το ψεκασμό. Τα δείγματα λαμβάνονται από το υλικό που έχει φυγοκεντριθεί.
Τα πτύελα μπορούν επίσης να παρασκευαστούν χρησιμοποιώντας μεθόδους λεπτής επίστρωσης ή με τοποθέτηση σε παραφίνη για παρασκευή cell block.
