Οξεία σιαλαδενίτιδα
Ο αδένας είναι πρησμένος και μεγαλύτερος. Από την παρακέντηση λαμβάνουμε ένα πυώδες νεκρωτικό υλικό, που περιέχει λίγα λοβιακά και λίγα κύτταρα των πόρων. Υπάρχουν κύτταρα οξείας φλεγμονής (πολυμορφοπύρηνα), ιστιοκύτταρα και πλασματοκύτταρα. Τα στοιχεία των λοβίων και των πόρων είναι εύθραυστα και για αυτό παρατηρούνται αρκετοί γυμνοί πυρήνες. Πολυπύρηνα μακροφάγα παρατηρούνται επίσης. Η σοβαρή οξεία πυώδης παρωτίτιδα σε ηλικιωμένους ασθενείς είναι σημάδι μιας γενικής κατάστασης απειλητικής για τη ζωή!
Χρόνια σιαλαδενίτιδα
Υπάρχουν κύτταρα χρόνιας φλεγμονής, συνήθως σε ρυπαρό υπόστρωμα σιέλου. Τα λοβιακά κύτταρα που είναι ιδιαίτερα ευπαθή, κάποιες φορές έχουν άφθονο κυτταρόπλασμα. Υπάρχουν αρκετοί γυμνοί πυρήνες στο υπόστρωμα που αντιπροσωπεύουν πιθανότατα τους πυρήνες των κατεστραμμένων λοβιακών κυττάρων. Τα μυοεπιθηλιακά κύτταρα είναι διατεταγμένα σε επίπεδες ομάδες, ενώ υπάρχει ένα λεμφο-πλασματοκυτταροειδές υπόστρωμα. Τα κύτταρα των πόρων παρουσιάζουν υπερπλασία. Δεδομένου ότι υπάρχουν πολλά λεμφοζίδια στην παρωτίδα, εάν βρεθούν μόνο λεμφοκύτταρα και πλασματοκύτταρα, χωρίς τις ανωτέρω αλλαγές των επιθηλιακών στοιχείων, είναι πιθανότερο να πρόκειται για παρακέντηση ενός ενδοαδενικού λεμφοζιδίου παρά μία χρόνια σιαλαδενίτιδα!
Χρόνια σκληρυντική σιαλαδενίτιδα (όγκος Küttner)
Αυτή η πάθηση προσβάλλει συχνότερα τον υπογνάθιο αδένα, και μερικές φορές την παρωτίδα. Παρατηρούνται κατεστραμμένα κυτταρικά στοιχεία του σιελογόνου αδένα σε ένα ρυπαρό υπόστρωμα σιέλου. Σχεδόν πάντα συνοδεύονται από πλακώδη μεταπλασία, που μιμείται ένα καλά διαφοροποιημένο πλακώδες καρκίνωμα.
